Logo van de Rijksoverheid van Nederland

De grote Nederlandse wateren toekomstbestendig: goede waterkwaliteit en veerkrachtige natuur

Met de Programmatische Aanpak Grote Wateren (PAGW) verbetert Nederland de omstandigheden voor planten en dieren in de grote wateren. Zo kan het ecosysteem gezond en veerkrachtig worden. Dat is goed voor de leefbaarheid en vergroot bovendien de economische waarde. Ook ontstaan kansen om de gevolgen van klimaatverandering beter op te vangen.

De streefbeelden geven een optimaal toekomstbeeld voor de ecologische waarden van de grote wateren, binnen de randvoorwaarden van waterveiligheid, zoetwatervoorziening en bereikbaarheid. Door deze streefbeelden naast toekomstbeelden voor andere functies te zetten is integrale politiek-bestuurlijke besluitvorming mogelijk. De ecologische streefbeelden voor 2050 zijn daarmee een van de bouwstenen voor toekomstbestendige grote wateren.

De Nederlandse grote wateren brengen ons economische welvaart: grote zoetwaterbuffers, havens en scheepvaartroutes, visserij, delfstoffen en toerisme. Ze hebben ook een sleutelfunctie voor de nationale en internationale biodiversiteit.

De wereldbol, met in beeld de Noordpool, Europa, Afrika en de Atlantische oceaan.
In de werelbol verschijnen plaatjes van twee vissoorten en drie vogelssoorten en de trekroutes die deze soorten volgen.
De wereldbol met een vergrootglas op Nederland.
De kaart van Nederland met plaatjes van de twee vissoorten en drie vogelssoorten.
De kaart van Nederland.
De kaart van Nederland met gevarendriehoekjes in en langs de grote wateren.
De kaart van Nederland met iconen voor drinkwater, droogte, regen, bescherming tegen overstromingen en wateroverlast.

Onze grote wateren liggen op het kruispunt van wereldwijde trekroutes van vogels en vissen.

We zoomen in op Nederland.

Miljoenen vogels sterken hier aan tijdens de trek. Of ze broeden of overwinteren hier. Voor vissen is Nederland een toegangspoort naar paaigebieden landinwaarts.

De sleutelfunctie voor vogels, vissen en andere soorten staat onder druk. Door dijken, dammen en sluizen is hun leefgebied versnipperd of verdwenen. De waterkwaliteit is verslechterd. Klimaatverandering maakt de natuur nog kwetsbaarder.

Klimaatverandering stelt ons ook voor andere vraagstukken: minder zoetwater, meer wateroverlast en hogere waterstanden.

De oplossing zit in de verbetering van het water- en bodemsysteem van de grote wateren.

Daarmee ontstaat meer leefgebied en genoeg voedsel voor planten en dieren. Het ecosysteem kan de voedingsstoffen beter benutten en daardoor verbetert de ecologische waterkwaliteit. Dit water- en bodemsysteem kan bovendien de gevolgen van klimaatverandering beter opvangen: stortbuien, droogte en hogere waterstanden.

Een schematisch sfeerbeeld van een oeverzone met een mooie rietkraag en vogels en op de achtergrond een veerboot.

Streefbeelden

Streefbeelden voor de grote wateren geven de richting aan naar een robuust water- en bodemsysteem. Voor een goede kwaliteit van ons water en veerkrachtige natuur die tegen een stootje kan. En voor een veilig, mooi en welvarend Nederland. De streefbeelden gaan over vier gebieden.

Kaart van Nederland.
Een cirkel op de kaart van Nederland laat zien waar het gebied Waddenzee ligt. Dit gebied omvat de Waddenzee en de Eems-Dollard en de aangrenzende oevers en kustgebieden.
Een cirkel op de kaart van Nederland laat zien waar het IJsselmeergebied ligt. Dit gebied omvat het IJsselmeer, Markermeer, Ketelmeer, Zwarte Meer en de Randmeren.
Een cirkel op de kaart van Nederland laat zien waar het Rivierengebied ligt. Dit gebied omvat de Maas en de Rijntakken Waal, Nederijn-Lek en IJssel, vanaf de Nederlandse grens tot aan de Biesbosch en IJssel-Vechtdelta.
Een cirkel op de kaart van Nederland laat zien waar de Rijn-, Maas en Scheldemonding ligt. Dit gebied loopt van de Nieuwe Waterweg tot de Westerschelde en van de Biesbosch tot de Voordelta, inclusief de kustzone.
De kaart van Nederland met vier illustraties die belangrijke elementen uit de streefbeelden voor de vier gebieden weergeven.

Streefbeeld Waddenzee

Een schets van de Waddenzee in het streefbeeld, gezien vanuit de lucht: de Waddenzee met wadplaten, de Waddeneilanden en de vastelandskust. Er liggen dorpen op het land en er is beroeps- en recreatievaart op het water.

Een Waddenzee met zoveel mogelijk kenmerken van een brakwater estuarien getijdengebied, met genoeg rust, stilte en duisternis.

Streefbeeld IJsselmeergebied

Een schets van het IJsselmeergebied in het streefbeeld, gezien vanuit de lucht. Binnendijkse natuur gaat over in rietmoeras en ondiep water met waterplanten. In een compartiment langs de oever is een natuurlijk waterpeil ingesteld. Vissen kunnen heen en weer zwemmen tussen binnen- en buitendijks. Er liggen dorpen langs de oevers en er varen zeilboten op het water.

Een zoetwatermerengebied op de overgang van rivieren naar zee met een rijke hoeveelheid voedsel voor het ecosysteem.

Streefbeeld Rivierengebied

Een schets van het Rivierengebied in het streefbeeld, gezien vanuit de lucht. Langs de rivieren liggen ruime, groene uiterwwaarden en ook binnendijks is er natuur. Er liggen ook dorpen en steden en is er beroepsscheepvaart op de rivieren.

Een rijk levend rivierenlandschap van vrij- afstromende en gestuwde rivieren, met natuurlijke variatie in waterstanden en stroomsnelheden als motor.

Streefbeeld Rijn-, Maas- en Scheldemonding

Een schets van de Rijn-, Maas- en Scheldemonding, gezien vanuit de lucht: de Zeeuwse en Zuid-Hollandse deltawateren met dammen en keringen, rivieren die hier uitmonden en ondiepe kustzone. Er liggen dorpen en steden in het gebied en er is beroeps- en recreatievaart.

Een estuarien mondingsgebied van rivieren met waar mogelijk (open) verbindingen tussen de rivieren en de zee.

Landelijk streefbeeld

De grote wateren vormen samen één delta. Ze geven water, voedingsstoffen, zout, zand, slib en organismen aan elkaar door. De ecosystemen gaan geleidelijk in elkaar over.

Meer ruimte voor natuurlijke dynamiek, meer leefgebieden en betere verbindingen

Dat is de kern van de streefgebieden voor alle grote watergebieden. Wat betekent dat concreet?

Kaart van Nederland.
De kaart van Nederland met icoontjes die aangeven waar in het streefbeeld meer ruimte is voor natuurlijke dynamiek.
De kaart 'Meer ruimte voor natuurlijke dynamiek', met een cirkel op het rivierengebied.
De kaart 'Meer ruimte voor natuurlijke dynamiek', met een cirkel op de Rijn-, Maas- en Scheldemonding.
Kaart van Nederland met groene lijnen die aangeven waar in het streefbeeld leefgebieden zijn.
De kaart met Leefgebieden, met een cirkel op het IJsselmeergebied.
Kaart van Nederland met peilen en lijnen die aangeven waar verbindingen zijn in het streefbeeld.
De kaart met Verbindingen, met een cirkel op de Waddenzee.
De kaart van Nederland met alle streefbeelden.

Meer ruimte maken voor natuurlijke dynamiek

De dynamiek van het water is de motor van het ecosysteem. Natuurlijke wisselingen in waterpeilen zijn overal essentieel. Ook de zand- en slibdynamiek vraagt aandacht.

De legenda bij de kaart geeft vier iconen: meer ruimte voor Getij, Meerpeil, Overstromingsdynamiek uiterwaarden en Zand- en slibdynamiek.

Dynamiek

Een schematische tekening van van een rivier met met ruime uiterwaarden waar het water doorheen stroomt.

Bijvoorbeeld in het Rivierengebied: meer ruimte voor rivierdynamiek zorgt voor gevarieerder leefgebied

Dynamiek

Een schematische tekening van een dam waar water met vissen in- en uitstroomt.

Bijvoorbeeld in de Rijn-, Maas- en Scheldemonding: getijdynamiek in Haringvliet en Grevelingen zorgt voor gezonder water

Leefgebieden

Leefgebieden uitbreiden en verbeteren

Grote en gevarieerde leefgebieden zijn noodzakelijk voor duurzame populaties en grote biodiversiteit. In alle wateren zijn bredere oeverzones op de overgang van land naar water nodig.

De legenda bij de kaart Leefgebieden bestaat uit: Hotspots van leefgebieden en bredeland-waterovergangen binnen- en buitendijks.

Leefgebieden

Een schematisch tekening van een oeverzone met aan weerszijden van de dijk veel groen en water.

Bijvoorbeeld in het IJsselmeergebied: geleidelijke land-waterovergangen, van binnen- naar buitendijks voor gevarieerd leefgebied

Verbindingen

Goede verbindingen maken

In alle wateren vragen verbindingen tussen zoet en zout water en met binnendijkse natuur en kleinere wateren aandacht, o.a. voor migratie van vissen en uitwisseling van voedingsstoffen.

De legenda bij de kaart Verbindingen bestaat uit: Zoet-zoutovergang, Verbinding tussen grote en kleine wateren, Grote rivieren als corridor.

Verbindingen

Schematische tekening van een zoet-zoutovergang in een dam tussen de zee en een binnenwater.

Bijvoorbeeld in de Waddenzee: Groot- en kleinschalige zoet-zoutverbindingen

Toekomstbestendig

Als we in de richting van de streefbeelden werken, worden de grote wateren toekomstbestendig, de kwaliteit van ons water goed en de natuur veerkrachtig. Hiermee werkt Nederland ook aan het duurzaam behalen van de wettelijke doelen voor waterkwaliteit en natuur in de grote wateren.

Goede waterkwaliteit en veerkrachtige natuur biedt bovendien kansen om de gevolgen van klimaatverandering met natuurlijke oplossingen op te vangen. Zo dragen de grote wateren bij aan een veilig, mooi en welvarend Nederland.

Meer lezen?

Bekijk de streefbeelden en systeemmaatregelen per gebied: